Art Ó Cléirigh

Sin é an t-ainm cleite Gaeilge a thiocfadh leat a bhaisteadh ar an scríbhneoir Shasanach udaí Arthur C.Clarke, fear de lucht ceannródaíochta an fhicsin eolaíochta agus, mar a fuair mé amach le déanaí ag déanamh comhrádh ar an Usenet le cairde Fionlannacha na gné liteartha seo, scríbhneoir a maireann gnaoi na léitheoirí air i gcónaí. Cupla bliain ó shin, rith liom aithne úr a fháil ar a chuid saothar: nuair a chonaic mé a chuid gearrscéalta díolamtha in aon leabhar amháin - leabhar a rabh suaithníocht inti, thart ar mhíle leathanach ar fad - agus an bailiúchán seo ar díol ar phraghas thar a bheith réasúnta, cha rabh cloí na gcathuithe ionan sciob mé liom é. Ó shin, is minic agus is mionmhinic a chromanns mé uirthi, mar leabhar, agus cuimhní mo chéad óige ag teacht ar ais chugam gach uair dá gcaithim súil ar na scéalta seo.

Déanta na fírinne, dealraíonn sé nach bhfuil mise ar an t-aon duine amháin ins an tír seo a tháinig isteach ar an fhicsean eolaíochta bealach an Chléirigh. Is dócha gur thiar ins na seachtóidí a tháinig an chuid ab fhearr dá shaothar i gcló as Fionlainnis - is iad na saothair fhicsin atá i gceist agam, nó siúd is go bhfuil an fear i ndiaidh an dúrud aistí a chumadh fosta, níor bhac na foilsitheoirí Fionlannacha riamh ach lena chuid scéalta - úrscéalta thar aon chineál eile, ach tháinig díolaim chuimsitheach de na gearrscéalta i gcló thiar sna seachtóidí fosta. Bhí díospóireacht thaithneamhach chairdiúil chineálta agam ar an Eadarlíon le déanaí le duine nach mbím rómhór leis go ginearálta: dar leisean tá Clarke ar dhuine de chlasaicigh mhóra na gné liteartha seo i gcónaí, fiú beag beann ar an fhorbairt a rinne an scríbhneoireacht fhicseaneolaíochtúil ins an dá scór bliain dheireanacha. Tá mo dhuine cineál ródhíograiseach i dtaobh na "réabhlóide gnéis", nó tá sé ar dhuine acu seo a shíleanns gur dea-rud agus dea-chuspóir ann féin é an lánsaoirse chollaí agus an réabhlóid chraicinn. Ní rabh mé féin róshásta glacadh le soiscéala seo an ghnéis gan mo locht féin a fháil orm, fiú nuair a bhí mé i mo radacach óg. Mar sin, cuireann sé cineál isteach orm an domhan a shíleanns mo dhuine de "liobrálachas gnéis" an Chléirigh. Is é mo bharúil féin nach é an liobrálachas seo an chuid is tábhachtaí d'aisling na todhchaí i leabhair an Chléirigh, siúd is go bhfuil a fhios agam gur oibrigh sé isteach oiread áithrid de i gcuid dá scéalta le freastal ar an éileamh. Déarfainn féin nach rabh ann ach cineál tapadóireacht nó ócáidfhreastalacht. Nuair a chuaigh an craiceann i bhfaisiún, ghlac Clarke leis nach rabh cead a sheachanta aige ach oiread le haon scríbhneoir eile, má bhí sé lena sheanstádas a choinneáilt ar mhargadh an fhicsin eolaíochta, agus mar sin, chaith sé greim beag ilghráidh agus ilphóstaí isteach i Rendezvous with Rama mar spíosra, le fanúint bord ar bhord leis na forbairtí nua.

Dáiríribh, is é mo bharúil ná go rabh Clarke ar an bheagán de na luathscríbhneoirí ficseaneolaíochtúla a thuig nach mbeadh muintir na todhchaí ag déanamh páirte i mbrionglóid thodhchaí na ndaoiní eile, ach ag mairstint leofa agus ag streachailt leis an tsaol mar a dheánfadh duine ar bith in am ar bith. Bhí sé riamh in ann, fosta, greann den chineál chiúin a shamhlaítear leis na Sasanaigh (bhail, a shamhlaíonns muintir na dtíortha eile, seachas Éirinn, leofa..) a chleachtadh ina chuid scríbhinní, rud a chuidigh go mór leis an dóigh a dteachaidh na scéalta seo i bhfeidhm ar na léitheoirí. Cuid mhór de na húdair fhicseaneolaíochtúla, níor thuig siad riamh i gceart go bhfuil níos mó ná oiliúint eolaíochta de dhíth ar an té a chromanns ar scríbhneoireacht agus litríocht mar cheird - ar ndóighe, bhí aislingí agus brionglóidí draíochtúla ag cuid acu a thabhaigh léitheoirí dófa, ach nuair a thig an cruth ar an tairne, ní chreidim go bhfuil mórán mairsteana (nó marthana, b'fhéidir?) ina gcuid leabhar. An scríbhneoir nach bhfuil suim aige i ndaoiní ná cumas ann chun pearsana beo a chur os comhair an léitheora ní dóigh go léifear aon líne dár scríobh sé an lá is faide anonn, agus a chuid brionglóidí todhchaí fágtha chun deiridh ag na himeachtaí stairiúla.

Maidir le Clarke, bhí suim aige ins na daoiní, ach b'é suim an scríbhneora ghreannmhair é. Duine acu seo ar chardáil mé scéalta an Chléirigh leofa ar an Eadarlíon. bhí sé barúlach go rabh dúspéis na scéinséirí comhaimseartha i gcúlrú na mbithiúnach - i gcruatán a gcéad óige agus i mbréagshíceolaíocht - go rabh sé bunaithe ar chineál easpa sciliúlachta agus ar an neamhphroifisiúntacht: in áit glacadh leis nach n-éilíonn genre éadrom an scéinséara cúlrú síceolaíocht den tseort sin, cuireann scríbhneoirí éadroma den chineál seo geáitsí agus gothaí na síceolaíochta orthu féin; ach ós rud é nach bhfuil aon chiall cheart acu don tsíceolaíocht, ná fiú do shíceolaíoacht an ghnáthshaoil, ní thiocfaidh leofa ach cineál Freudachas bréige a tharraingt orthu; is dual don chineál seo scríbhneoirí a shílstint go bhfuil éacht mór millteanach éirithe leofa, agus iad i ndiaidh, cuir i gcás, slua-dhúnmharfóir a chumadh ar mharaigh an t-athair a choinín peata nuair a bhí an t-ábhar marfóra ina bhrín óg, agus míniú ins an mhíghníomh seo ar choireanna an bhithiúnaigh ó thús deiridh. Is éadócha go gcuirfeadh Clarke geáitsí den chineál seo air féin. Coinníonn sé é féin taobh istigh de shrianta a chumais féin, agus an chuid is mó den am, bíonn sé ag éirí leis go measartha, ar a laghad. Tá scéal le reic aige, scéal a éilíonns a cheart féin den chur síos ar na pearsana, agus é ag soláthar an oiread de agus atá de dhíth.´Ní dual ná ní gnách dó a dhul thar an riachtanas le haon rud, agus sin é an fáth go léitear a chuid saothar i gcónaí.